De provincie Bosnië en Herzegovina was in 1878 door Oostenrijk-Hongarije bezet toen zij de Turken hadden verdreven en in 1908 geannexeerd. Servië was in 1813 door de Turken bezet. Onder bescherming van Rusland konden de Serven samen met troepen uit Oostenrijk-Hongarije in 1867 de Turken verslaan. Hierdoor raakte Servië zowel politiek als economisch zeer afhankelijk van Oostenrijk-Hongarije. De Serven waren echter niet blij met de afhankelijkheid van Oostenrijk-Hongarije en kwamen hiertegen in verzet. Vanaf 1906 waren er kleine conflicten tussen Servië en Oostenrijk-Hongarije. Bosnië en Herzegovina vormde een belangrijk onderdeel van het Servische streven om alle zuidelijke Slavische volkeren in één staat te verenigen. Rusland steunde Servië in het streven naar één Balkanstaat.
Sinds de Ausgleich van 1867 was het Habsburgse rijk verdeeld in een Oostenrijks en een Hongaars landsdeel. Binnen het rijk leefden echter ook veel Slaven, die geen eigen landsdeel hadden. Vanwege fricties met de Duitse en Hongaarse adel had Frans Ferdinand een lange tijd de optie voor een driedelige monarchie, dus met een Slavisch landsdeel, gesteund.
De belangrijkste reden van frictie was Frans Ferdinands voorgenomen huwelijk met de Hongaarse Sophie Chotek. Dit stuitte op weerstand omdat zij slechts van lage adel was. Toen de Hongaarse adel hun bezwaren tegen het huwelijk opgaven trok Frans Ferdinand zijn steun voor het Slavische landsdeel, dat de Hongaren veel van hun gebied zou hebben gekost, in. Vooral onder de zuidelijke Slavische volken in het huidige Kroatië en Bosnië-Herzegovina werd dit als verraad gezien.
Met de steun van de Hongaarse adel trouwden Frans Ferdinand en Sophie Chotek op 1 juli 1900; een ongelukkige keuze bleek later. Ze hadden weliswaar mogen trouwen, maar de keizerlijke familie stond het huwelijk pas toe nadat men was overeengekomen dat Sophie geen koninklijke status zou krijgen. Zij mocht op officiële gelegenheden niet naast haar man zitten, ook niet op de verjaardag van hun huwelijk. Omdat Bosnië-Herzegovina noch onder het Oostenrijkse, noch onder het Hongaarse landsdeel viel bestond hier deze beperking echter niet. Daarom bezochten zij rond 28 juni 1914 voor een aantal dagen Sarajevo. Door Servische nationalisten werd dit bezoek, juist op deze datum: de verjaardag van de Slag op het Merelveld, echter als een regelrechte provocatie opgevat en een groep Bosniërs, die gesteund werd door Servië, beraamde een aanslag op de kroonprins.
Plaquette in Sarajevo ter herinnering aan de moord
Voorbereiding
Op 6 juni 1914 vertrokken ze naar Sarajevo om er bij familie te logeren. Princip bracht zijn vriend Ilic op de hoogte van het plan om de aartshertog te vermoorden.
Gavrilo Princip wordt gearresteerd in Sarajevo 1914
Gavrilo Princip
Aanslag
In Sarajevo (de hoofdstad van het geannexeerde Bosnië) bracht de aartshertog, samen met zijn vrouw Sophie, op 28 juni 1914 een inspectiebezoek aan de troepen. Nadien zou men in de stad het Stadhuis bezoeken. De rijtour (in open auto's) passeerde eerst Čabrinović, die een granaat gooide. Deze werd echter door Frans Ferdinand zelf opgepakt en weggegooid en viel op straat waar hij ontplofte, maar hierbij raakten wel drie officieren gewond. Na deze mislukking probeerde Čabrinović zijn flesje cyaankali in te nemen, maar dat was al oud en werkte niet meer optimaal. Hij rende weg en sprong in de rivier om zichzelf te verdrinken. Dit mislukte echter, want hij sprong net in een gedeelte waar de rivier maar ongeveer 20 centimeter diep was. Hierna werd hij gearresteerd.
Frans Ferdinand zag dat de volgauto gestopt was en dat de inzittenden gewond waren. Zijn chauffeur trok op en verdween van het toneel. De aanslag leek mislukt. Princip zelf droop teleurgesteld af en ging naar een bar.
De aartshertog besloot het programma gewoon te laten doorgaan en na een kort bezoek aan het gemeentehuis vertrokken ze naar het hospitaal om de gewonden uit de volgauto te bezoeken. De chauffeur van Franz Ferrdiand was evenwel van dit ingelaste bezoek aan het ziekenhuis niet op de hoogte, en volgde de oorspronkelijke geplande route richting het paleis van de gouverneur van Sarajevo. Opmerkzaam gemaakt op deze route, bracht hij de Gräf & Stift in de Franz-Josephgasse tot staan en reed langzaam achteruit, om de weg richting ziekenhuis te kunnen inslaan.
de Gräf & Stift van Frans Ferdinand, tegenwoordig te bekijken in het Militaire Geschiedenis Museum in Wenen
Juist op dat moment kwam Princip de bar uit, die zich op de hoek van de Franz-Josephgasse bevond. Tot zijn verbazing zag hij de stoet van de aartshertog achteruitrijdend voorbijkomen. Princip bedacht zich niet, sprong op de treeplank van de Gräf & Stift, trok zijn FN Model 1910-pistool en schoot op de kroonprins en zijn vrouw. Sophie Chotek stierf vrijwel meteen. Frans Ferdinand zei nog "het is niets, het is niets", zijn laatste woorden waren: "Sopherl! Sopherl! Sterbe nicht! Bleibe am Leben für unsere Kinder!" ("Sophie, Sophie! Niet doodgaan! Blijf leven voor onze kinderen!"). De samenzweerders werden kort na de aanslag gearresteerd.
Na de moord
Princip werd opgepakt, maar kon, omdat hij nog geen 21 was, niet de doodstraf krijgen. Hij werd tot 20 jaar celstraf veroordeeld maar hij stierf al in 1918, waarschijnlijk aan tuberculose.
Toen het nieuws bekend werd, waren de Oostenrijkers razend. Ze hadden gehoord dat Servië waarschijnlijk bij de moord betrokken was en ze vernielden en plunderden Servische winkels en andere eigendommen. Ook werden er winkels in brand gestoken. De keizer van Oostenrijk, Frans Jozef (de oom van Frans Ferdinand) toonde echter geen enkele emotie toen het nieuws hem ter ore kwam. Naar zijn mening hield Frans Ferdinand er te moderne ideeën op na.
Ook internationaal was de publieke opinie op de hand van Wenen. In 1903 hadden Servische officieren nog hun eigen koning vermoord, en deze aanslag werd gezien als een zoveelste voorbeeld van "de Servische mentaliteit". Zelfs Rusland, traditioneel een bondgenoot van Servië, keurde de daad af.
De daders waren gepakt en zouden worden berecht, Oostenrijk reageerde niet en internationaal had Servië een groot gezichtsverlies geleden. De aanslag leek dus met een sisser af te lopen.
Deze schijnbare rust was bedrog. De zogenaamde 'Oorlogspartij' van minister van Buitenlandse Zaken Leopold Berchtold, opperbevelhebber Franz Conrad von Hötzendorf en de minister van Oorlog Alexander von Krobatin, hoopte door middel van het creëren van een buitenlandse vijand de interne verdeeldheid binnen de dubbelmonarchie te stoppen. Men verzekerde zich van Duitse steun (de zogenaamde 'blanco cheque'). Bovendien zou op deze manier de invloed van het Servische nationalisme op Servische onderdanen binnen Oostenrijk-Hongarije een klap worden toegebracht. Men hoopte dat Oostenrijk-Hongarije in een korte, makkelijk te winnen oorlog Servië snel kon verslaan. Men hoopte dat de Duitse garantie, alsmede de internationale antipathie voor de Serviërs, andere landen ervan zou weerhouden in te grijpen. Maar dan moest er wel eerst een oorlog worden uitgelokt.
Uniformjas van Frans Ferdinand
Akkoord gaan, of anders...
Maar Oostenrijk-Hongarije wilde niet akkoord gaan, omdat het immers Servië in een oorlog wilde vernederen. Het accepteerde deze weigering daarom niet, en verklaarde op 28 juli 1914, gesteund door Duitsland, de oorlog aan Servië. Hiermee was de Eerste Wereldoorlog begonnen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten